تفکیک زباله خانگی : کم هزینه و پرسود

بازيافت در گذشته تحت عنوان  نان خشكي و چوبكي نمكي انجام مي گرفت و افراد فعال در اين چرخه زندگيشان وابسته به بازيافت زباله بودو از اين طريق امرار معاش مي كردند. بنابراين در اجراي طرحهاي بازيافت نمي توان اين قشر را ناديده گرفت و نقشي نيز براي اين گروه بايد قائل شد بدليل عدم انتظام و ساماندهي اين عوامل آمار دقيقي از عملكرد آنها انتشار نيافته است وارقام ارايه شده برآوردي است.بهترين روش مشاركت دادن اين قشر ساماندهي در قالب پيمانكاران بازيافت مي باشد.

مبانی طرح تفکیک از مبداء

عوامل بازيافت را بطور كلي مي توان به سه گروه عمده تقسيم نمود:

1- اولين گروه شامل افرادي هستند كه مستقيما با توليد كنندگان تماس دارند . اين گروه بازيافت كنندگان جزء بوده و مواد قابل بازيافت را به شيوه هاي مختلف از شهروندان دريافت مي نمايند.(خريد يا معاوضه با جنس )و تحت نظر يك پيمانكار فعاليت مي نمايند.مواد بازيافتي جمع آوري شده به پيمانكار فروخته مي شود ونهايتا به واسطه هاي رده بالا و مصرف كنندگان موادبازيافتي تحويل مي گردد.

2-گروهي نيز خارج از نظارت پيمانكار و شهرداري بوده و با گاري ، گوني ،وانت و سه چرخه، مواد بازيافتي را از زباله هاي كنار خيابان تفكيك مي نمايند كه از لحاظ بهداشتي نيز مخاطره آميز مي باشد و همچنين باعث پراكنده شدن زباله ها مي گردند اين گروه چون بصورت فاميلي اقدام به اين كار مي نمايند در بسياري از مواقع در برخورد با عوامل پيمانكار و شهرداري ،درگيري فيزيكي نيز ايجاد مي نمايند. معمولا مواد بازيافتي به كارگاههاي غير مجاز فروخته مي شود.

3-كارگران جمع آوري زباله نيز در كار تفكيك و جداسازي مواد بازيافتي از زباله فعاليت مي نمايند اگرچه اين كار از نظر شهرداري مردود مي باشد ليكن به دليل وجود گروههاي فوق الذكر و نيز درآمدزايي از يكسو و عدم پرداخت حق الزحمه در زمان مقررو كاهش حجم زباله ها ممانعت جدي بعمل نمي آيد و مصادف شدن عمليات جمع آوري در شب و عدم وجود ناظرين باعث تداوم اين عمل مي گردد.

طرحهاي اجرا شده را مي توان بطور كلي به دو  گروه تقسيم نمود:

1- ساماندهي عوامل بازيافت سنتي با استفاده از پيمانكاران بازيافت

2-استفاده از خودروهاي خدمات شهري جمع آوري  پسماند درشب جهت جمع آوري زباله  تر و زباله خشك در روز

*  برخي از دلايل عدم موفقيت طرحهاي تفكيك اجرا شده:

1- عدم هماهنگي بين بخشي در شهرداري‌هاي مناطق و تعدد مراجع تصميم گيري

2- عدم تبيين اهداف مشخص و پايدار طبق زمانبندي و برنامه ريزي

3- عدم نگرش سيستمي به طرح و اعمال نظرات سليقه‌اي و غير كارشناسانه در تصميم گيري‌ها

4- فقدان پشتيباني‌هاي لازم بمنظور تامين امكانات، تجهيزات ومنابع مالي مناسب براي انجام كار

*   مشكلات عمده در طرح فعلي تفكيك در مبداء :

•      عدم تامين خودروهاي كافي جهت جمع آوري پسماندهاي خشك از سوي پيمانكاران بازيافت

•       عدم وجود سيستم بهداشتي جمع آوري پسماندهاي خشك

•      عدم تمايل شهروندان جهت نگهداري مدت دار پسماندهاي خشك در منزل

•     عدم جمع آوري به موقع پسماندهاي خشك توسط پيمانكاران بازيافت

•     عدم پوشش كافي در خصوص تحويل مخازن وكيسه هاي جمع آوري پسماندهاي خشك به شهروندان

*خلاصه جريان پسماندهاي خشك شهري در وضعيت موجود*

جريان پسماندهاي خشك در وضعيت موجود به شكل زير مي باشد:

الف – توليد پسماند

ب_ تفكيك در مبدا توسط توليد كننده

ج_ذخيره سازي جداگانه زايدات خشك و تر

د_تحويل پسماندهاي خشك به عوامل جمع آوري

ه_جداسازي پسماندهاي خشك به اجزاء مختلف

و_خريد و فروش پسماندهاي خشك با ارزش

الف – توليد پسماندها :

اين مرحله از كار كاملا” به دست شهروندان و توليد كنندگان پسماندها مي باشد كه اين توليد كنندگان علاوه بر خانوارها، مراكز تجاري- اداري و خدماتي را نيز شامل مي شود.

ب – تفكيك در مبدا توسط توليد كننده

در اين مرحله با توجه به آموزشهاي داده شده به شهروندان و ساير توليد كنندگان پسماند شهري، پسماندها به دو جزء كلي تر و خشك تفكيك مي شود. طبق آموزشهاي ارائه شده توسط آموزشگران طرح، بروشور، تراكت، بيل بورد، تيزرهاي تلويزيوني و ساير روشهاي اطلاع رساني پسماند خشك تر به بخشي از پسماندها گفته مي شود كه حاصل از پسماندهاي غذايي و ارگانيك باشد و ساير پسماندها نظير كاغذ و مقوا،‌ انواع پلاستيك، انواع فلزات و … به عنوان زباله خشك در نظر گرفته مي شود.

ج- ذخيره سازي جداگانه زايدات خشك و تر

در حين اجراي طرح در برخي مناطق اقدام به توزيع مخازن و در برخي مناطق ديگر كيسه ذخيره سازي زباله در بين خانوارها توزيع می گردد.ضمنا” همانگونه كه در فوق اشاره شد،‌ تعداد زيادي مخازن ذخيره سازي پسماندهاي خشك نيز در مبادي توليد انبوه زباله نظير مدارس و ساختمانهاي اداري شهرداري ها و غيره توزيع می گردد.

د- تحويل پسماندهاي خشك به عوامل جمع آوري

در حال حاضر در مناطق مختلف شهري بسته به فرهنگ و درآمد شهروندان، زباله به دو روش از مردم دريافت مي شود. بخشي بصورت مبادله پولي و بخش ديگر بصورت رايگان در اختيار عوامل جمع‌آوري قرار مي گيرد. جمع آوري پسماندها به صورت هفتگي بوده و در هر محدوده برداشت در يك روز مشخص از هفته به واحدهاي توليد كننده پسماند مراجعه مي شود. عوامل جمع آوري نيز پس از تحويل زايدات و پسماندهاي خشك آنهارا به ايستگاههاي بازيافت كه در تمامي مناطق موجود دارند منتقل مي‌كنند.

ه- جداسازي پسماندهاي خشك به اجزاء مختلف

در ايستگاههاي بازيافت با توجه به نوع زايدات آنها را جداسازي و بسته بندي و در صورت لزوم فشرده‌سازي و يا خرد مي كنند.

و- خريد و فروش پسماندهاي خشك با ارزش

پس از جداسازي و بسته بندي پسماندهاي خشك به خريداران مربوطه كه عمدتا” واسطه هاي بازيافت و تفكيك مي باشند فروخته مي شود.

نتايج حاصل از اجراي طرح

با توجه به آمارهاي عملكرد پيمانكاران بازيافت شهرداریها، طي اجراي طرح در مجموع پسماند خشك جمع آوري شده بصورت تفكيكي از سطح مناطق با افزايش مشاركت شهروندان رو به افزايش است.

مراحل پياده سازي طرح تفكيك زباله از مبدا

زباله و مشكلات زيست محيطي و هزينه هاي سنگين مربوط به مديريت آن يكي از مشكلات مهمي است كه بدون ترديد هر شهري با آن دست به گريبان است. مديريت اين ميزان زباله، سالانه صدها ميليارد ريال هزينه را به شهرهاتحميل مي نمايد. علاوه بر آن مشكلات زيست محيطي عديده اي همچون آلودگي هوا،‌ خاك و آب ايجاد نموده و با توليد گازهاي گلخانه اي اثرات مخربي را بر محيط زيست وارد مي كند.

برطرف نمودن مشکلات ناشی از اين ميزان زباله و مديريت آن، بدون همکاری مستمر شهروندان که توليد کنندگان زباله می باشند امريست غير ممکن. و يكي از مهمترين راه كارهاي كاهش و يا برطرف نمودن اين مشكلات در مرحله اول كاهش توليد زباله و در مرحله بعد تفكيك زباله از مبدأ بصورت تر و خشك مي‌باشد كه اين دو امر توسط شهروندان قابل اجرا است.